EU vs Rusland

Moeten de landen binnen de Europese Unie hun beleid tegenover Rusland aanpassen om de levering van energie veilig te stellen?

In hun zoektocht naar grondstoffen moet de Europese Unie een keus maken tussen gebieden van waar het energie kan binnenhalen. Ten eerste is er Rusland en de inmiddels befaamde bedrijven die naar willekeur de kraan dichtdraaien als er politiek iets te behalen valt. Los daarvan zijn er de betrekkelijk nieuwe staten die rijk zijn aan zowel olie als aardgas. Hier valt voor Europa nog wel wat te halen, maar alleen als het Turkije gebruikt als onderhandelaar.

Want het gaat in dit geval om de Turkstalige staten Azerbeidzjan, Turkmenistan, Kazachstan, Oezbekistan en Kirgizië. Azerbeidzjan liet eerder al met de Baku-Ceyhan pijpleiding zien dat het etnische verwantschap boven politieke steun ziet.(1) Dit werd duidelijk toen Rusland werd afgewezen om de pijpleiding van het olie- en gasrijke Baku, de Azerbeidzjaanse hoofdstad, te exploiteren. Dit ondanks de toezeggingen dat het de Armeense soldaten zou laten terugtrekken uit het bezette gebied Karabağ, Azerbeidzjaans grondgebied dat sinds 1992 bezet is door Armenië. Het mocht allemaal niet baten, Azerbeidzjan accepteerde alleen het bod van Turkije en liet daarmee blijken dat het zich niet langer zou onderschikken voor Rusland. De macht van Moskou in de Kaukasus werd daarmee drastisch ingeperkt. De Baku-Ceyhan pijpleiding is in 2006 in gebruik genomen en sindsdien zijn er steeds meer anti-Russische geluiden in de Kaukasus. Moskou reageert hier zeer paniekerig op; de Zuid-Ossetische oorlog van 2008 was daar een mooi voorbeeld van. Dit omdat het niet de controle over deze voormalige Sovjet-gebieden wil kwijtraken, vooral niet nadat ze rijk bleken aan grondstoffen.

Maar toch lijkt dit te gebeuren met de Nabucco-pijpleiding die binnenkort tussen Turkije en Oostenrijk aangelegd zal worden. Het aardgas komt vooral uit de Kaspische Zee en de Turkstalige landen die er een kust hebben, te weten Turkmenistan en Azerbeidzjan. Ook hier speelde de onderlinge verwantschap een grote rol bij de toewijzing van het project aan het Turkse Botaş-bedrijf. Een alternatief door Rusland werd weer afgewezen door Turkmenistan en Azerbeidzjan. Het zijn juist deze landen die enerzijds aan de greep van Rusland willen ontsnappen en anderzijds in Turkije een cultureel en linguïstisch verwant broederland zien die sterk genoeg is om het op te nemen tegen de Russische monopolie. Het zal dan ook niet lang duren voordat ook Kazachstan en Oezbekistan de druk van Rusland weerstaan en hun contracten met Moskou weigeren te verlengen. Kazachstan kreeg die kans al met de Nabucco-pijpleiding, maar lijkt momenteel toch te twijfelen na hevige druk van Rusland. Het kan echter het nog alle kanten op met de Kazakken. De aanleg van de pijpleiding zal pas in 2010 beginnen en daarna in 2013 in gebruik genomen worden. Lang genoeg voor Turkije om de ‘etnische verwantschap’-kaart te gebruiken om Kazachstan definitief naar het Turkse kamp te lokken. Het feit dat de voormalig minister van cultuur van Kazachstan is gekozen tot de nieuwe topman van TÜRKSOY lijkt hierbij geen toeval te zijn. De in Ankara gevestigde TÜRKSOY, een organisatie waar 14 Turkstalige landen en autonome gebieden lid van zijn, heeft met Düsen Kaseinov voor het eerst iemand buiten Turkije. Dit heeft de nodige weerklank gevonden in Kazachstan.(2)

Het overhalen van Turkije om deze energiebronnen naar landen van de Europese Unie te sluizen, zal vervolgens zeer gemakkelijk zijn. Een Turkse toetreding tot deze gemeenschap zal al wonderen doen namelijk. In die situatie hoeft de Europese Unie niet meer ondergeschikt te blijven aan Rusland om de levering van energie veilig te moeten stellen.

Armand Sağ

20 mei 2009

© Armand Sağ 2009